Hij maakt zich druk om het pessimisme in Nederland en kijkt uit naar een leider die dat tij weet te keren. Bij voorkeur via een inspirerende toespraak. Volkskrantcolumnist Bert Wagendorp over het belang en de kracht van een goede speech. En ja, ook Nederlanders moeten dat volgens hem kunnen.
Op 18 juli 2012 publiceerde Bert Wagendorp een artikel in de Volkskrant waarin hij een aantal historische toespraken de revue laat passeren en analyseert waarin de kracht van deze speeches zit. Zo memoreerde hij bijvoorbeeld aan de overwinningstoespraak van Tony Blair op 30 september 1997, waar hij als correspondent voor de Volkskrant bij aanwezig was. Het leverde de volgende beeldende drieslag op:
“Ik wilde naar voren lopen om de grote leider te omhelzen.
Ik wilde mijn buurvrouw heftig op de mond kussen om de geest van New Britain te vieren.
Ik wilde de poort van een Bastille inbeuken, deel uitmaken van het grote project waarvan de nieuwe premier ons zojuist de contouren had geschetst: Groot-Brittannië als een baken in de wereld.”
Hoe kijk je nu terug op dat moment?
Ik werd door die toespraak echt weerloos gemaakt. Ik vind het knap dat je op die manier wordt ingepalmd. Toen ik later de tekst teruglas vroeg ik mijzelf af ‘ben ik hier nou door geraakt?’ Dat gevoel heb ik ook vaak bij Obama. Hij weet je te treffen met simpele statements, die op een razend knappe manier zijn ingepakt en je gevoel raken. Blair speelde in op het gevoel dat Groot-Brittannië niet zoveel meer zou voorstellen in de wereld. Tijdens zijn speech presenteerde hij het koninkrijk als een ‘baken in de wereld’. Dat kwam in zijn hele verhaal terug en vervulde het publiek met een enorm ‘wij-gevoel’.
Heb je dit gevoel ook weleens bij een Nederlandse spreker gehad?
Nooit! Er zijn best toespraken die eruit springen, maar dan vooral qua inhoud. Den Uyl had wel wat te melden, maar hij had zijn toespraken net zo goed per brief naar de bevolking kunnen versturen. Wij kennen het genot van de meeslepende politieke speech niet. Ik begrijp niet zo goed waarom, want je kunt het gewoon leren. Het lijkt wel of de Nederlandse politici het gewoon niet willen. Er lijkt altijd een rem op te zitten. Op de een of andere manier zijn ze bang voor de kracht van het gesproken woord. De retorica heeft sinds de oorlog ook niet zo’n beste naam. Overtuigend spreken wordt al snel gezien als ‘het volk ophitsen’.
Je schreef vorig jaar: “Het is alsof onze leiders zich schamen voor vervoering en grote woorden.” Moeten we ons daarbij neerleggen?
Nee! Deze tijd smeekt om iemand die het pessimisme in Nederland kan keren. Iemand die zegt ‘kom op nou jongens, het gaat goed en we maken er wat van’. Als leider moet je perspectief bieden. Mensen willen ook geïnspireerd worden. Die markt is er altijd en de middelen om hen te bereiken zijn toegenomen. Het lijkt wel of er een houding is van ‘je moet het van nature kunnen, anders houdt het op’. Maar aan de toespraak van Tony Blair gingen weken en weken aan voorbereiding vooraf.
Maar daar is vaak geen tijd voor…
Maar dat is toch hun taak? De ambtenaren doen het werk wel. Politici moeten richting geven, inspireren. Zij zijn de verkopers.Alleen zien de Nederlandse politici deze taak niet zo. Ze onderschatten het belang van een goede toespraak.
Zijn er overeenkomsten tussen het schrijven van een column en een speech?
Zeker. Dan denk ik aan het stapelen van argumenten, ritme in de tekst brengen, rustpauzes in lassen en toewerken naar je finale inzicht. Ik hoor vaak van mijn lezers dat ze in eerste instantie niet echt een mening hadden over het betreffende onderwerp, maar dat ze na het lezen helemaal mee kunnen gaan in het idee, het gevoel wat ik probeer over te brengen.
Bij gesprek aan een inspirerend verhaal, betrad Bert Wagendorp eind 2012 zelf maar de kansel van de Volkskrant om ons toe te spreken met de woorden:
“Vrienden, haal wat vaker de schouders op bij het aanhoren van onheilsprofeten en doemaanzeggers: ze krijgen meestal ongelijk.
Optimisme is de enige weg naar een beter leven, een beter land, een betere wereld. Cheers!”
Lees hier de rest van zijn column ‘Pessimisme troef in Nederland, maar optimisme is de enige weg naar een beter leven’
Lees ook het artikel ‘Zeg ’t met woorden’ van Bert Wagendorp
